 |
| f.: Álvaro Fernández Polo |
A ría de Ortigueira vista dende o Castelo do Casón
UN
PASEO POR SAN CLAUDIO, PRETO DA VÍA DO TREN DA COSTA, POR BARCOFEITO
E CARREIRACABADA, ADMIRANDO A RÍA
Lembro
unha vez que escoitei no antigo faro de Finisterre comentar a alguén
o moito que lle gustaría que aqueles paraxes milenarios falaran, que
xunto ao murmurio do forte vento mariño e o estrondo do mar petando
nas rochas e cantís, contaran algo do pasado. Que naquel paraxe
solitario e tebroso da fin do mundo tiña que haber pedras que
falaran de antano.
Pedras
que falaran? Claro que si, pedras que deran conta do tiñan visto e
escoitado dicir a aqueles milleiros de xentes que a cotío pasaban
por alí e que acariñaban sen ter consciencia de facelo.
Unha
mañá dunhas curtas vacacións no meu querido san Claudio,
concretamente o día 30 de abril de 2006, saín do Sixto a pasear e
camiñar sen rumbo fixo, a contemplar coa calma necesaria eses
rincóns, eses paraxes que me falan do pasado, da miña infancia e
das moitas veces que non temos tempo para gozalas e emborracharnos co
seu disfrute.
Saín
pola estrada, pola pista asfaltada, Corno de Boi, O Francés e ao
chegar á Casilla, crucei a vía do tren e cando quixen decatarme xa
estaba en Barcofeito, pegado ao mar. Estaba nunha leira onde
traballara moitas veces de neno, hoxe propiedade do meu sobriño
Manolo, está plantada de nogais.
De
vagar contemplei cada rincón das fincas, cada entrada que o mar foi
facendo cando embate contra da branda terra. Fixeime tamén nos
debuxos que facían as ondas do mar na marea que sedenta de conversa
se achega a min.
Seguín
ollando con cariño cada esquina, cada ferrado, cada metro dunhas
terras abandonadas e faltas de cultivo.
Cheo
de nostalxia pechei os ollos e se recordar é revivir, recordemos…
Os
tempos lonxanos de alindar as vacas, o ver aquelas leiras cheas de
xente traballando nelas cos arados tirados polos cansados animais.
Saudábamos todos, cada un atendendo ao seu, pero aínda así co
tempo suficiente para manter algunha conversa e estreitar os lazos de
amizade entre veciños.
Tíñamos
tempo para todo, non como hoxe que sempre andamos con présa,
correndo tras o tempo sen que o reloxo deixe de marcar as horas.
Moitas veces fágome as preguntas: Hacia onde camiñamos? Cara a qué?
Paréceme
oír as campanadas de Marcial na Igrexa, anunciando o Ánxelus, vexo
pasar algúns coches por Carreiracabada e o sol agocharse nas
derradeiras horas da tarde.
Saín
do lugar e retornei paseniño ata a vía do tren. Mais non desexaba
conformarme só con aquilo e decidín ir onda meu irmán Andrés para
que me contara algo máis, cousas máis profundas da nosa Ría que eu
non coñecera ben. E tiven sorte, moita sorte.
Atopei
ao meu veciño Miguel Teijeiro Castiñeiras (Miguel de Teixeiro que
en gloria estea) e tiven a sorte de que aceptara a falarme da Ría
que baña as ribeiras da nosa parroquia.
Quedei
moi satisfeito porque Miguel era historia viva, el foi o meu primeiro
mestre na súa vella “Escola do Francés”, unha desas antigas
escolas cun encanto e sabor especial que desexo relatar noutro
momento con inmenso respecto, calma e pracer.
 |
| f.: Luli Dopico |
Ría de Ortigueira por San Claudio, co Coto de Leixa ao lonxe, na outra beira.
(TRANSCRIPCIÓN
DO QUE MIGUEL ESCRIBIU):
MIRANDO
A NUESTRA RÍA, DESDE LA NOSTÁLGIA DEL AYER A LA REALIDAD DE HOY
Mi
ría no era toda la ría, era la parte que veía desde mi casa, la
que trillé en calzoncillos con la planta de mis pies, más de un
ciento de veces, desde la edad de nueve años. Desde la Punta del
Espiño, mejor llamar “A Pena do Espiño”, hasta pasar el Coto de
Leixa.
Yo
la veía muy alegre y feliz, con sus aguas limpias y transparentes,
su fondo blanco sin un asomo de fango y los más variados peces,
crustáceos y mariscos de múltiples colores que daban una armonía
cromática digna del mejor pintor.
Igual
que los peces y demás especies marinas se solazaban en sus aguas, la
gente que vivía en tu contorno te visitaba continuamente y tú, como
nuestra segunda madre, nos dabas lo que te sobraba.
Te
cultivábamos arrancando los algazos, las cebas, las orgas, el
labacán, la arena… para abonar nuestras tierras y tu quedabas
labrada, como arada, y a tus surcos venían a alimentarse los seres
marinos que luego recogíamos, al igual que llegaban las gaviotas
tras los surcos del arado.
En
marea alta te surcábamos con las embarcaciones que se contaban por
docenas. Recuerdo la chalana de Corgos. Cargaba apenas dos carros,
pero nos llevaba hasta Cabalar a los mariscos, que traíamos por
sacos. También nos llevaba a las fiestas de la Patrona varios días.
Embarcábamos en el Espiño, en un pequeño embarcadero que hiciera
Ramón de Adrián, cuando puso “a pasaxe” a Santa Marta. Se podía
embarcar con marea alta y baja. En la Telleira solo con marea alta,
pues había mucha lama.
Lógicamente
también recuerdo nuestra chalana, cargaba cinco carros, nos la
regalara Jesús de Sofía, primo nuestro. Otras eran, la de Montes,
el bote de Benigno de Tomás. Los domingos con buenas mareas nos
llevaban a dar unos bordos…
Los
mariscos proliferaban por doquier. En la Mesa del Espiño siempre
había almejas, berberechos, longueiróns, navallas, minchas, incluso
congrios en la parte baja de la Mesa, donde había algo de fango.
En
la Pedreira siempre había almejas entre las piedras. Todo el fondo
de la Ría era un vivero de almejas en todo el recorrido. Cuando las
mareas eran muy altas, la Ría quedaba casi seca, entonces era cuando
los buenos mariscadores hacían la zafra, pues cuanto más al fondo
estaban las almejas, más grandes y sabrosas eran.
Había
embarcaciones en Mera y en San Claudio que con unos grandes
rastrillos, rastreaban de marea alta la Ría.
Cuando
había grandes mareas, domingos y festivos, parecía un pastel
cubierto de moscas. Todo el mudo iba a buscar la pitanza para una
rica merienda, almejas que se cocinaban con arroz. Muchas tardes
también íbamos a pescar con liña, a veces en una barca y otras por
tierra. Con la marea baja cogíamos la carnada, las miñocas y el
manjón, que estaba en el profundo del fango.
La
parte de la Ría que comprende desde el río de Carballo de Boi, que
separa Mera de San Claudio, hasta el río de la Pendencia, que separa
el Castro de Ribados del Castro de los Castros, ese trozo de ría era
como propiedad nuestra, cuando yo aún era joven.
“Canta
famiña lles mataría aos nosos devanceiros do Castro dos Castros,
que está no nacemento da ría máis fermosa do mundo e que foi a
segunda nai deles e nosa”
LA
REALIDAD DE HOY
Sus
hijos abandonaron esta Ría tan preciosa –se olvidaron de sus
lugares milenarios- abandonaron sus casas, sus muertos, su ser…
Cuando
voy a una ciudad los encuentro sin timón, como barco a la deriva,
porque perdieron su identidad, y su alma sigue vagando por las rías,
los montes, las fuentes, las corredoiras. Un hombre sin alma es un
hombre muerto.
(Miguel de Teixeiro)
Relín
con tanto deleite o que me escribiu sobre a nosa Ría que cada vez
valoro máis cada letra, cada parrafada, cada frase escrita cos máis
nobres sentimentos.
Cando
regrese a Barcofeito, ou cando a contemple dende o Cimal da miña
horta, valorarei moito máis o noso entorno.
O
comentario que me fixo a corazón aberto, conseguiu que cada anaco
desta terra nosa, cada onda deste mar forme parte da miña persoa con
grande intensidade, co máis senlleiro dos significados.
Emocionado?
Romántico? Soñador?
Que
máis da… Serei calquera cousa, menos un barco sen temón á
deriva, sen identidade e moito menos unha persoa sen alma de seu, da
miña terra, da miña Ría, do meu querido san Claudio.
José Salas Martínez
Sixto, San Claudio